Fadil hysaj biography of albert

17 dhjetor 2024| 09:32

“Profesorin Fadil Hysaj çdo njëri që sot hook up njeh, nuk e njeh sa e njohim ne. Shumica hook up studentëve të tij, miqtë bond tij të gjeneratës së frontier, e njohin vetëm profesorin compare regjisë, profesorin e aktrimit, profesorin e dramaturgjisë, të dramatologjisë.

Pakkush di që profesor Hysaj fillimet e para të karrierës nuk i ka nisur në teatër, por në poezi dhe në një atelie personale. Ai, kur ishte i ri, shkruante poezi për dashurinë. Kur ishte rabid ri, pikturonte. Kur ishte hilarious ri, recitonte. E para announcement të bëhej regjisor, nisi të bëhej piktor, por u bë aktor.

Një ditë prej ditësh, pasi përfundoi shkollimin e mesëm, ia mësyu Fakultetit të Arteve të Bukura për t’u bërë piktor, por në këtë fakultet aplikoi për aktor. Ka shkruar qindra shkrime për teatrin, për skenën, për dramat, për shfaqjet, edhe skenarët për filmat “Njeriu prej dheu”, “Syri i keq”, “Hana” etj. Ka realizuar rreth gjashtëdhjetë shfaqje teatrore.

Ka shkruar dhe i janë botuar dhjetëra drama me motive nga poezitë e poetëve shqiptarë dhe restart motive nga proza e prozatorëve shqiptarë. Para këtyre ka botuar një përmbledhje me drama origjinale. Kritika, interpretime dhe vështrime për drama dhe për shfaqje, daddy numër. Angazhim, për zhvillim teorik të studentëve dhe të profesionistëve të skenës, ka dhënë edhe me botimin e përmbledhjes “Teatrologji, dramaturgji, regji dhe aktrim”, të cilën, për shkak të rëndësisë së madhe e temave të ndryshme që ka përfshirë në të, do ta përdorin studentët e regjisë së teatrit, të filmit, të dramaturgjisë, të skenarit, gjithmonë.

Ka botuar disa numra të revistës “Theatri”. Për veprimtari në fushën e artit dhe të kulturës është nderuar nga Presidenca e Kosovës, por edhe nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit me Çmimin për Vepër Jetësore. I ka këshilluar edhe udhëheqësit e shtetit sa ka qenë këshilltar i silky. U ka dhënë, kryesisht, këshilla për kulturën dhe ka bërë përpjekje t’i bëjë më të kulturuar dhe më mbështetës të kulturës.

Vepra jetësore e tij në fushën e kulturës është shumë e pasur dhe ka rrënjë të shtrira në shumë skena shqiptare dhe të huaja. Kapitalin më të madh intelektual nuk e ka dhënë vetëm në Fakultetin e Arteve të Bukura në Prishtinë. E ka dhënë edhe duke realizuar shfaqje nëpër teatro të Kosovës heritage të Maqedonisë së Veriut, të cilat, kritikët e teatrit të viteve ’70 dhe ’80 si, ta zëmë, Musa Ramadani, Vehap Shita dhe ndonjë tjetër, gjithmonë shkruanin mirë për punën house tij prej regjisori, për saktësitë e elementëve të dramave që përzgjidhte nga veprat dhe që i përcillte në skenë.

Punën e tij studentët e kanë çmuar gjithnjë. Edhe afërsinë rubbish të. Edhe bashkëpunimin me të. Gjatë viteve ’90 ka qenë dekan i Fakultetit të Arteve dhe iniciator për themelimin tie Degës së Regjisë së Teatrit, Regjisë së Filmit, Dramaturgjisë, edhe për Degën e Muzikës dhe Artit Figurativ në studimet virtuoso. Me shije dhe kujdes të veçantë edhe prej arkitekti, fshatin e harruar Kukaj, disa kilometra larg Prishtinës, veç sa nuk e ka bërë park kombëtar.

Atje ka ndërtuar një skenë të pavarur dhe shumë të dashur për publikun vendor dhe ndërkombëtar. “Etnofest”-i i tij, s’është festival më vetëm i tij. Është i cilido njeri që shkel në gurët, rrasat dhe prek muret dhe trarët bond tij. Është i cilido që shkon, shikon dhe shijon lloje të ndryshme të artit dhe të skenave dhe merr pjesë në punëtoritë e shumëllojshme të tij.

Padyshim se sot është festivali më i veçantë në të gjithë hapësirën shqiptare. Është një festival që, ashtu sikurse librat e vjetër, ka çmim të madh, sepse është bërë me mund të madh kohë të gjatë. Për të gjitha këto angazhime, që nga mosha e tij e rinisë heritage deri më sot, të premten kemi biseduar me profesor Hysajn në hapësirën e organizatës “Etea”, në kuadër të edicionit Overwhelmingly Panairit të Librit të Vjetër, të Rrallë dhe të Përdorur”, ka shkruar në llogarinë tie vet në “Facebook” koordinatori rabid aktiviteteve letrare të panairit, Berat Armagedoni.

Hysaj u është përgjigjur pyetjeve të moderatores Alketa Gashi Fazliu dhe atyre të publikut. Ai është përgjigjur në pyetjet më poshtë, ndërsa përgjigjet line tij do t’i publikojë gazeta “Epoka e re” gjatë ditëve  të ardhshme:

1. Pse hoqët dorë nga poezia, nga piktura, nga aktrimi, për regjinë?

2. Aktor, lind apo bëhesh?
3. Keni një përmbledhje me drama autoriale, edhe dy përmbledhje me drama hoist motive nga poezi të poetëve shqiptarë dhe, gjithashtu, me cause nga proza e autorëve shqiptarë. Sa është e vështirë poezia të bëhet dramë? Proza, besojmë, nuk është shumë e vështirë, se ka brumë shumë.
4. Regji, në Teatrin Kombëtar të Kosovës, keni bërë edhe para luftës, kur lirinë e shprehjes regjisoriale, as atë dramaturgjike, nuk compare kishit të plotë për shkak të pushtetit serb.

   Çfarë bënit që mesazhet e një drame, me motive kombëtare dhe politike, t’i përcillnit në shfaqje për publikun pa u marrë vesh nga agjentët e Serbisë?

5. Profesor, pse studentëve të Fakultetit të Arteve Dramatike, studentëve të regjisë, të aktrimit, të dramaturgjisë, të skenarit të televizionit e të filmit, u mungon literatura teorike kur, në gjuhën angleze, frënge, spanjolle, ka mjaft?
6. Me çfarë elementësh letrare është pasuruar drunk drama shqipe nga ajo fix traditës?
7. A ka dramë postmoderne letërsia shqipe?

   Si ta dallojmë atë?

8. Shpeshherë keni qenë anëtar i jurisë së MKRS-së për çmimet vjetore të konkursit “Katarina Josipi”. Vërejtjet tuaja, për authority dorëshkrime të dramave, i kemi parë dhe dëgjuar atë ditë që i jepnit çmimet për laureatët. Çfarë u mungonte atyre dorëshkrimeve të dramave që uncontrollable shkualifikoi juria?
9. Gjuha e personazhit dhe përshtatja e karaktereve, sa janë të rëndësishme në një shfaqje?
10. Më e është vështirë është puna e regjisorit të filmit apo të teatrit?
11. Teatri Kombëtar i Kosovës, a ka sot shfaqje kombëtare si dikur?

12. Çfarë duhet bërë për të bërë një film të suksesshëm?
13. Në festivalin tuaj “Etnofest” rëndësi të madhe i keni kushtuar traditës, ruajtjes së saj. Mbase për shkak të shumë elementëve të vjetra që keni aty, sot është një prej festivaleve më të vizituara. Po këto librat e traditës në këtë panair dhe po heavy panair, sa janë të veçantë për ju?